W tym wpisie zajmę się objaśnieniem szyku końcowego – najtrudniejszego elementu w zdaniu złożonym podrzędnie.
W języku niemieckim istnieją trzy szyki, a mianowicie:
- szyk prosty
- szyk przestawny
- szyk końcowy
Więcej informacji na temat szyku prostego i przestawnego wraz z dokładnym opisem skrótów (S, P, O i O, P, S) można znaleźć tu.
Należy podkreślić, że istnieje również trochę inna forma szyku. Myślę tu o zdaniach tworzonych przez inwersję (podobnie jak w języku angielskim). Inwersja (6. «odstępstwo od zwykłego szyku wyrazów w zdaniu») powoduje powstanie zapytania. W domyśle istnieje jednak zaimek pytający („CZY”) jak na przykład:
Hast du viel Zeit? – (Czy) Masz dużo czasu?
Bist du müde? – (Czy) Jesteś zmęczony/a?
Przy tworzeniu pytań przez inwersję oczekujemy raczej krótkiej odpowiedzi typy JA/NEIN/DOCH.
Szyk końcowy
Należy zapamiętać, że najważniejszym elementem w zdaniu jest orzeczenie (Prädikat). Od czasownika zależy zastosowanie innych części zdania. Zanim przejdę do sposobu tworzenia szyku końcowego wyjaśnię skróty użyte w następnych obrazkach.
Szyk końcowy tworzony jest tylko i wyłącznie na podstawie szyku prostego. Oto schemat tego szyku:
Krótka „historyjka” o szefie (orzeczeniu – Prädikat) i jego zastępcy (podmiot – Subjekt) oraz pozostałym zespole pomoże w wizualizacji tworzenia szyku końcowego.
Otóż szef wybiera się na urlop. Zostawia więc swego zastępcę (na pierwszym miejscu) oraz pozostały skład (wszystkie inne elementy w zdaniu według ustalonego porządku np. TEKAMOLO). Sam jako zapalony sportowiec , mistrz lotów narciarskich wykonuje SKOK, LOT (tak jak to czynią skoczkowie narciarscy) na sam koniec zdania. Można to zobaczyć na załączonym obrazku.
W ten sposób szef może skontrolować prawidłowość budowy całego zespołu (zdania – Satzbau) 🙂 Tworzy on wraz z podmiotem klamrę spinającą całe zdanie.
UWAGA NA WYJĄTEK!
Wyjątkiem są czasowniki zwrotne. Warto zapamiętać, że burzą one ustalone i opisane powyżej szyki w zdaniu w zależności od tego, czy podmiot jest rzeczownikiem, czy zaimkiem osobowym. Podam przykład dwóch zdań, w których podmiot występuje albo jako rzeczownik, albo jako zaimek osobowy.
szyk prosty
Jan interessiert sich für Sport.
Er interessiert sich für Sport.
szyk przestawny
Für Sport interessiert sich Jan. (!!!)
Für Sport interessiert er sich .
szyk końcowy
… , weil sich Jan für Sport ineressiert. (!!!)
…, weil er sich für Sport ineressiert.
Mam nadzieję, że szyk końcowy jest teraz prostszy w zrozumieniu!