Der Satzbau – budowa zdania. Szyk prosty i przestawny
Prawidłowo zbudowany szyk zdania w języku niemieckim jest jedną z najtrudniejszych do opanowania umiejętności. Tak wynika z mojego prawie trzydziestoletniego doświadczenia w nauczaniu języka niemieckiego. Teoretycznie wiadomo jaką kolejność należy stosować (orzeczenie na drugim miejscu, podmiot na pierwszym lub trzecim), ale praktyka wygląda zupełnie inaczej. Podam przykład (usłyszany na dworcu w Berlinie)
Ich nicht arbeite.
Ja (ich) nie (nicht) pracuję (arbeite).
Wiadomo! To nie jest prawidłowo zbudowane zdanie! Dlaczego jednak robimy błędy! Może również dlatego, że w języku polskim mamy podmiot domyślny?
Heute Abend ich habe Gäste.
Dziś wieczorem (ja) mam gości.
Szyk (tak jak na głównym obrazku) jest prosty – odlicz! Jeden, dwa, trzy, cztery… Tak mówimy po polsku, tak chcemy mówić po niemiecku. Posłużę się obrazkiem wziętym prosto ze sportu, aby ukazać różnicę w języku polskim i niemieckim.
Najważniejszym elementem w zdaniu jest orzeczenie (Prädikat) występujące w zdaniu niemieckim zawsze jako czasownik (Verb). Od niego zależą inne części zdania.. (Das Prädikat (in der traditionellen Grammatik auch: Satzaussage) ist der Kernbestandteil in einem Satz, von dem andere Satzglieder abhängen.).
Wprawdzie na podium sportowym jako PIERWSZY – mistrz, czempion, szef w szeregu/szyku jest dopiero DRUGI.
Jego zastępcą/prawą ręką jest zawsze podmiot (der Subjekt), występujący albo jako rzeczownik (der Substantiv) albo zaimek osobowy (der Personalpronomen). Jako prawa ręka występuje w szyku prosty po prawej ręce orzeczenia
Wszystkie inne elementy zdania będą zatem na miejscu trzecim, czwartym, piątym i nastepnych (również w odpowiednim porządku). Dla uproszczenia zrozumienia umieściłam na miejscu trzecim dopełnienie (das Objekt)
Jeśli chcemy podkreślić ważność jakiegoś innego elementu w zdaniu stosujemy szyk PRZESTAWNY, to znaczy umieszczamy tę część zdania tylko i wyłącznie na miejscu zastępcy (A NIE SZEFA!!).
Podam przykłady:
Ich habe heute Abend Gäste, (szyk prosty)
Gäste habe ich heute Abend. (szyk przestawny)
Heute Abend habe ich Gäste. (szyk przestawny)
W ten sposób łatwo uświadomimy sobie różnicę między językiem polskim a niemieckim.
Szef jest zawsze najważniejszy (nr 1 – jak w sporcie)
Jego zastępca jest równie ważny, jest zawsze w pobliżu szefa – po prawej lub lewej stronie!
Czyż nie jest to prostsze spojrzenie?